Groeiboek Circulaire tunnelinstallaties

In 2023 vond de lancering van de eerste versie van het groeiboek Circulaire tunnelinstallaties plaats. Bij het toewerken naar deze mijlpaal heeft de werkgroep nieuwe inzichten verkregen in wat de mogelijkheden zijn om de tunnelinstallaties te verduurzamen. Maar ook, nog belangrijker, zijn er zaken aan het licht gekomen die we nog niet goed begrijpen en kunnen onderbouwen om van circulariteit de standaard te maken. Deze kennishiaten zijn belangrijk om verder uit te diepen en worden onder andere in onderstaande deelprojecten opgepakt.

Alle kennis die voortkomt uit de gestarte onderzoeksprojecten (zie verderop) krijgt een plek in het groeiboek. Daarnaast worden de maatregelen waar nodig bijgewerkt: met name de ’technology readiness levels’ (TRL) worden verder uitgelicht. De TRL geeft aan in hoeverre een circulaire maatregel al als standaard wordt beschouwd binnen de keten.

In 2024 werd onderzocht welke circulaire maatregelen al als standaardmaatregelen toegepast moeten worden, als pilot toegepast kunnen worden of een kans hebben om verder te worden onderzocht. In 2025 is het de bedoeling om de maatregelen ook daadwerkelijk in drie pilotprojecten toe te passen met het gebruik van een businesscase.

Circulariteit in tunnels

Op 1 juli kwam de COB-werkgroep Circulariteit bijeen om drie actuele vraagstukken te bespreken, gericht op het vergroten van duurzaamheid en circulariteit binnen tunnelprojecten. Tijdens de bijeenkomst werden nieuwe inzichten gedeeld en mogelijke oplossingen verkend die bijdragen aan een duurzamere aanpak in ontwerp, bouw en onderhoud van tunnels. Hieronder een terugblik op de besproken thema’s en de belangrijkste bevindingen.

Slim en modulair ontwerpen: De Noordtunnel

De Noordtunnel, een project in voorbereiding, vormde de basis voor een discussie over het verlagen van de milieu-impact door slimmer en modulair te ontwerpen. De werkgroep heeft nagedacht over:

• Vermindering van kabels: Het bleek mogelijk om door modulair ontwerp het aantal kabels te verminderen, wat niet alleen materiaalgebruik verlaagt, maar ook de installatie vereenvoudigt.
• Energievoorziening: De afweging tussen een decentrale en centrale energievoorziening werd grondig besproken. Hoewel een decentrale opbouw voordelen kan hebben op het gebied van flexibiliteit en duurzaamheid, werd geconcludeerd dat de keuze sterk afhankelijk is van de specifieke projectomstandigheden.

Optimalisatie ventilatoren: De Eerste Heinenoordtunnel

De ervaringen met de Eerste Heinenoordtunnel, een afgerond project, boden waardevolle lessen voor de optimalisatie van ventilatiesystemen. Tijdens de sessie werden de volgende punten besproken:

• Positionering van ventilatoren: Het anders plaatsen van ventilatoren kan inderdaad leiden tot een vermindering van het aantal benodigde ventilatoren. Dit verlaagt niet alleen de milieu-impact, maar vermindert ook de kans op schade door aanrijdingen.
• Duurzaamheidswinst: Door minder ventilatoren te gebruiken, bleek er een duidelijke winst te behalen op het gebied van materiaalgebruik en onderhoud.

Hergebruik van kabels: GOUT

Het project GOUT bood een interessante case voor het onderzoeken van hergebruik van kabels in tunnels. De werkgroep ging dieper in op de volgende aspecten:

• Hergebruik versus nieuw: Er werd geconcludeerd dat bestaande MBZH-kabels in bepaalde gevallen opnieuw kunnen worden gebruikt in plaats van nieuwe B2ca-kabels, mits ze voldoen aan de technische eisen.
• Normering en belemmeringen: Het hergebruik van kabels wordt momenteel beperkt door brandveiligheidsnormen. De werkgroep identificeerde mogelijke maatregelen, zoals aanvullende tests en certificeringen, om dit in de toekomst mogelijk te maken.

De bijeenkomst op 1 juli was vanwege vakanties met een iets kleinere groep en werd gekenmerkt door een actieve brainstorm. De tussentijdse resultaten vormen een goede stap voor een duurzamere tunnelsector

De laatste werksessie vond plaats op 5 juni (08.30 – 11.00 uur). Onderstaande onderwerpen kwamen aan de orde:

Circulariteit in de praktijk door middel van leervragen

De afgelopen jaren zijn er diverse circulaire maatregelen voor TTI’s geïnventariseerd. Komend jaar pakken we het anders aan. We gaan de tunnelprojecten in om circulaire initiatieven te onderzoeken, vast te leggen en te gebruiken als standaard voor nieuwe projecten. Momenteel zijn drie vraagstukken vastgesteld die we tijdens de werksessie gaan behandelen:

1. Vraagstuk 1: Noordtunnel (PTZ)
   Hoe kunnen we door slim/modulair ontwerpen de hoeveelheid kabels verminderen, mogelijk tot wel 50%?

3. Vraagstuk 2: Eerste Heinenoordtunnel
   Kunnen we ventilatoren anders positioneren, zodat er minder nodig zijn en deze minder vaak worden beschadigd door aanrijdingen?
4. Vraagstuk 3: GOUT
   Is het mogelijk om de kabels die nu in de tunnels hangen te hergebruiken voor nieuwe installaties?

Aftrap werkgroep circulaire tunnels 2024

Op vrijdagochtend 21 juni 2024 was de aftrap van de werkgroep Circulaire tunnels 2024 waarbij de deelprojectleiders de deelprojecten hebben gepresenteerd. Na de plenaire introductie was er een opsplitsing in deelgroepen waarbij de deelnemers zelf konden kiezen bij welke werkgroep zij wilden aansluiten. In de werkgroepen zijn de stappen voor komende periode besproken en vastgesteld.

• Verdieping van de circulaire maatregelen: gaat aan de slag om de maatregelen in een groeiboek te herschikken op TRL-niveau. Voor de maatregelen wordt ook gezocht naar pilotprojecten en zullen er businesscases opgesteld worden (Q1 2025).
  a. De maatregelen die van TRL-niveau 7 en 8 naar niveau 9 worden meegenomen in de pilotprojecten en contracteisen (categorie 1)
  b. De maatregelen die van TRL-niveau 4 t/m 6 naar niveau 7 en 8 – worden meegenomen in de pilotprojecten (categorie 2).
  c. De maatregelen die van TRL-niveau 1 t/m 3 naar niveau 4, 5 en 6 – worden uitgewerkt (categorie 3).

• Knelpuntenanalyse: De knelpunten voor het implementeren van circulaire maatregelen zijn inmiddels inzichtelijk en gecategoriseerd. De knelpunten, denk aan normen en richtlijnen, worden gekoppeld aan de concrete maatregelen waarna wordt uitgezocht hoe dit knelpunt opgelost gaat worden.
• Aanpak MKI: Een struikelblok voor het toepassen van circulaire maatregelen is het ontbreken van inzicht in de milieu-impact. Voor de vijf top milieu impact installaties gaan we een MKI-berekening opstellen. Relevante maatregelen uit de catalogus koppelen we zodat de impact inzichtelijk wordt.
• Materiaalpaspoorten: Op dit moment weten we te weinig wat er aan installaties de tunnel in gaat. De afgelopen jaren is er al ervaring opgedaan. De ervaring en kennis gaan we gebruiken om een materialenpaspoort standaard op te zetten. Op deze manier krijgen we stap voor stap meer inzicht in de componenten die zich bevinden in een tunnelinstallatie.